ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਾਵਨ ਬਚਨ ‘ਵਿਦਿਆ ਵਿਚਾਰੀ ਤਾਂ ਪਰਉਪਕਾਰੀ’ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਭੇਦ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਮੂਲ ਮੰਤਰ ਹੈ। ਵਿਦਿਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਅੱਖਰ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਚਾਈ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫਲਸਫੇ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੇ ਜਿਸ ਬੁਨਿਆਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ‘ਦੀਦਾਰ’ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇਸ ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸੁਰਤਿ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੁਬਾਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਸਿੱਖਦਾ ਰਹੇ। ਸਿੱਖ ਸੁਰਤਿ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਸਬਰ, ਸੰਤੋਖ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਾਤਵਾ ਇਸ ਸੁਰਤਿ ਰਾਹੀਂ ਨਿਖੇੜਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਬਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਵਨ ਬਚਨ ਹੈ: “ਸ਼ਰੀਰੁ ਗਣਿਵੈ ਜਿਹੜਾ ਖੁਰੂ ਪਰੂ ਖੁਰੂ ਨਾਗਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਬਲ ਨਾਲੋਂ ਕਿਸੇ ਰਖਣੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਪੁਰੇ ਨਹੀਂ ॥ ਵਿਆਏ ਸਿਖਣ ਕਈ ਅਧੂਰਾ ਕਰਾਲੇ ਹੋਏ ॥ ਨਾਖਿ ਸਿਖਾ ਬਿਸਰਾ ਸਰਵਤਿ ਨਹੀਂ ਨਾਗਿ ॥” ਕਿ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਹੇਹੋ, ਕਬਲੀ ਕਿਨੇ ਪਾਠ ਇਸਰਤਿ ਨੂੰ ਮਿਲਵਾ ਸ਼ਰਧ, ਨੇਚਰ ਨਾ ਮਿਲਿਆਂ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨੋਟ ਨਹੀਂ ਮਾਰੇਗਾ। ਸ਼ਰੀਰ ਸਾਹਿਬ ਅੱਜਰਾਗ ਸੇਵ ਨਹੀਂ ਸੁਰਤਿ ਦੇ ਨਿਖੜ ਨਿਕੜ ਦਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀ ਤੀਬਰ ਮਿਸ਼ਰਤਵੀ ਵਾਲੇ ਰਵੱਈਏ ਕਰਕੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੰਬਲ-ਪਬਲ ਹੋਈ ਹੈ, ਇਸਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਬਲਕਿ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਭਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸਮਾਚਾਰੀ ਵਿਅਕਤੀ ਤਰਨ ਦਾ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਧੂਖਯ ਫਿਰਸਾਹ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆਵਤੀ ਅਗਲੀ “ਵਿਦਿਆ” ਸਮਾਚਾਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ‘ਭਾਰ’ ਵਿਚ ਫਾਈਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਾ ਵਧਾਈਕਰਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਅਸਲ ਅਰਥ ‘ਪਰਉਪਕਾਰ’ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸਬੰਧ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਹੈ। ਸੰਵੇਦਨਾ ਸ਼ਰਧਾਭਾਵੀ ਤੇ ਲੀਤੇ ਕਰਕੇ ਜਿਸ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅੰਦਰ ‘ਵਿਦਿਆ’ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਸ਼ੇਕਰੀ ਅਸਲ ਵਿਦਿਆ ਸਮਾਂ ਲਈ ਵਰ੍ਹਾ ਦਾਇਰਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਰਥ ਹੈ।

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਧੀਨ ਚਲੰਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਰਥ ਦੇ ਸਮਝ ਤੇ ਆਪਣੀ ਹੋਦ/ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਜਿਸ ਕਿਤਾਬੀ ਸਿੱਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਗੁਸਰਾਹ ਸੇਵਾ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਸਥਿਰਾਵਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਮੈਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ‘ਜੀ ਆਇਆਂ’ ਆਖਦਾ ਹੋਇਆ ਸਭ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਐਡਵੋਕੇਟ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀ,

ਪ੍ਰਧਾਨ
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, 

ਸ਼੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ